Giá thành sản phẩm là gì? Cách tính như thế nào? Tại sao các công ty cần quan tâm đến giá thành sản phẩm khi kinh doanh? Trong bài viết dưới đây, Nobita Pro sẽ giới thiệu về khái niệm giá vốn bán hàng và phương pháp tính giá thành sản phẩm cũng như cách khắc phục khi giá thành bị sai.
Giá vốn hàng bán là gì?
Chi phí hàng bán là số tiền đã chi để sản xuất hàng bán trong một khoảng thời gian nhất định (trong một kỳ). Chi phí hàng bán bao gồm tất cả các chi phí liên quan đến quá trình sản xuất sản phẩm.
Theo dữ liệu từ AC Nielsen, hiện nay Việt Nam có hơn 1,3 triệu cửa hàng bán lẻ, đáng chú ý là hơn 90% chủ cửa hàng ở các tỉnh và 70% ở các thành phố lớn vẫn quản lý cửa hàng bằng cách ghi chép thủ công.
Đây thực sự là mô hình kinh doanh gia đình, không thuê nhân viên bên ngoài. Tuy nhiên, khi quy mô phát triển, họ cần phải cải thiện cách quản lý của mình, hoặc sẽ bị giới hạn ở quy mô hiện tại mà không thể mở rộng được.
Mới đây, vụ việc của GNN Express, CEO của công ty đã phải thừa nhận rằng, do quản lý tài chính kém cỏi, không thể cân đối được thu chi dẫn đến việc lạm dụng tiền thu hộ (COD) của khách hàng vào hoạt động của công ty (lên đến 5,5 tỷ đồng). Do đó, công ty đã phá sản vì không thể chi trả.
Trong các khoản đầu tư, chi phí nhập hàng là một trong những khoản chiếm tỷ trọng lớn trong kinh doanh. Vì vậy, việc hiểu rõ về chi phí hàng bán, cách hình thành và tính toán nó là rất quan trọng. Khi đó, bạn sẽ biết được tình hình kinh doanh của cửa hàng đang phát triển như thế nào.
Thị trường luôn biến động, không phải lúc nào cửa hàng cũng mua hàng với giá ổn định. Vì vậy, câu hỏi ở đây là làm sao để biết được số tiền đã chi cho việc mua hàng (chi phí hàng bán) khi mà số lượng và giá cả hàng nhập vào mỗi thời điểm đều khác nhau? Đồng thời, với cửa hàng bán hàng với hàng trăm, thậm chí hàng nghìn sản phẩm, việc tính toán trên sổ sách trở nên vô nghĩa?
Giá vốn hàng bán gồm những gì?
Chi phí vốn hàng bán bao gồm tất cả các chi phí liên quan đến việc sản xuất một sản phẩm như chi phí mua nguyên liệu, chi phí sản xuất hàng hóa, chi phí lao động, chi phí quản lý doanh nghiệp, chi phí vận chuyển,… Đối với từng loại công ty khác nhau, cách định nghĩa về giá vốn cũng sẽ khác nhau:
- Đối với các công ty thương mại (tức là nhập sản phẩm đã có để bán), giá vốn được hiểu là tổng số chi phí từ khi mua hàng đến khi hàng hóa có mặt tại kho của công ty, bao gồm: giá nhập hàng hóa từ các nhà cung cấp, chi phí vận chuyển hàng hóa về kho, thuế, bảo hiểm hàng hóa,…
- Đối với các công ty sản xuất (các công ty sản xuất trực tiếp sản phẩm), chi phí vốn sẽ cao hơn so với các công ty thương mại vì có thêm chi phí nguyên liệu đầu vào để sản xuất sản phẩm.
Ngoài ra, giá vốn của mỗi công ty còn phụ thuộc vào các quy định khác nhau trong hợp đồng với nhà cung cấp.
Cách tính giá vốn hàng bán
Khi bạn hiểu rõ về khái niệm giá vốn hàng bán và các thành phần của nó, bạn sẽ dễ dàng tiếp cận với các phương pháp tính toán giá vốn hàng bán. Hiện nay có 3 phương pháp tính giá vốn hàng bán phổ biến trên thế giới như sau:…
Công thức tính FIFO (Nhập trước xuất trước)
Phương pháp tính này đề cập đến việc nhập hàng trước thì xuất hàng trước. Phương pháp FIFO chỉ phù hợp với các mặt hàng có hạn sử dụng hoặc các cửa hàng bán lẻ điện máy, máy tính, điện thoại. Trong ngành bán lẻ tạp hóa, phương pháp này ít được sử dụng vì việc tính toán trở nên phức tạp và rắc rối.
Khi giá cả tăng, theo phương pháp FIFO, giá vốn của hàng bán ra sẽ thấp hơn. Điều này có thể dẫn đến tăng thu nhập ròng trong điều kiện lạm phát, và kết quả là mức đóng thuế TNDN cao hơn.
Công thức tính LIFO (Nhập sau xuất trước)
Phương pháp tính LIFO (Last In First Out) hiện nay ít được sử dụng, chỉ còn Mỹ và Nhật Bản là các quốc gia chấp nhận nó. Tuy nhiên, Hội đồng Tiêu chuẩn Kế toán Quốc tế (IASB) tại Mỹ đã phủ nhận việc sử dụng phương pháp này vì họ cho rằng nó không chính xác.
Một điểm yếu rõ ràng của việc tính giá vốn hàng bán theo phương pháp LIFO là việc định giá hàng tồn kho không đáng tin cậy, đặc biệt khi hàng tồn kho là sản phẩm cũ và có giá trị lỗi thời so với giá hiện tại.
Công thức tính Bình quân gia quyền trong giá vốn hàng bán
Phương pháp tính giá vốn hàng bán này được gọi là Bình quân gia quyền, đang được Phần mềm quản lý bán hàng Nobita Pro sử dụng để tính toán giá trị hàng tồn kho. Công thức này còn được biết đến với nhiều tên khác như Bình quân Di Động, hoặc Bình Quân Liên Hoàn… Đây là phương pháp tính giá vốn phổ biến nhất mà các phần mềm hiện đại đang áp dụng.
Theo phương pháp này, khi nhập hàng, giá vốn sẽ được tính lại theo công thức:
MAC = ( A + B ) / C
Trong đó:
- MAC: Giá vốn của sản phẩm tính theo bình quân tức thời
- A: Giá trị tồn kho trước khi nhập hàng = Tồn kho trước nhập * giá MAC trước đó
- B: Giá trị hàng nhập mới = Tồn kho nhập mới * giá nhập kho đã phân bổ chi phí
- C: Tổng số hàng tồn = Tồn trước nhập + tồn sau nhập
Với phương pháp tính giá vốn hàng bán này, quan trọng phải đảm bảo thông tin về số lượng hàng tồn kho là chính xác tuyệt đối. Nếu thông tin hàng tồn không chính xác, sẽ dẫn đến kết quả sai. Việc tính giá vốn bán hàng sai sẽ ảnh hưởng đến việc tính lãi gộp và giá trị hàng tồn kho.
Vì sao nhà kinh doanh cần quan tâm đến giá vốn hàng bán?
Giá vốn được coi là một trong những yếu tố quan trọng đối với hoạt động kinh doanh của cửa hàng. Đây là cơ sở để chủ kinh doanh có thể định giá sản phẩm và phản ánh giá trị hàng hóa khi nhập kho.
Với sự đa dạng về lượng hàng hóa và loại sản phẩm, việc hạch toán giá vốn chính xác sẽ giúp bạn quản lý chi phí một cách chính xác và cụ thể nhất.
Ngoài ra, giá vốn hàng bán cũng là một chỉ số quan trọng trong Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, là cơ sở để tính lợi nhuận gộp để phản ánh hiệu quả hoạt động kinh doanh của cửa hàng một cách chính xác nhất.
Phân tích nguyên nhân giá vốn hàng bán bị sai và cách xử lý
Như đã đề cập, việc có số lượng tồn kho không chính xác sẽ gây ra sai sót trong việc tính giá vốn. Thông thường, có hai nguyên nhân chính sau:
- Thực hiện quy trình bán hàng âm không đúng
- Thực hiện quy trình trả hàng cho nhà cung cấp không đúng
Chúng ta sẽ đi vào từng nguyên nhân để tìm hiểu tại sao nó dẫn đến việc tính giá vốn hàng bán bị sai, ảnh hưởng đến việc thống kê giá trị tồn kho và lãi lỗ.
Không biết còn bao nhiêu hàng trong cửa hàng? Để ngăn chặn tình trạng này hoặc sử dụng phần mềm quản lý kho Nobita Pro POS để tự động quản lý hàng tồn kho chi tiết.
Thực hiện quy trình bán hàng âm không đúng
Theo quy trình, sau khi nhập hàng, bạn cần nhập đầy đủ thông tin từng sản phẩm vào phần mềm quản lý bán hàng trước khi bán. Nếu có sai sót, dữ liệu sẽ bị ảnh hưởng. Một trong những sai lầm phổ biến là Bán hàng âm và Trả hàng cho nhà cung cấp.
Khi phần mềm bán hàng cho phép bán âm (bán trước, nhập kho sau để bù số lượng âm), thường xảy ra với các sản phẩm HOT, khi chủ shop bày bán ngay sau khi nhập về mà không lưu kho, hoặc trả hàng cho khách ngay tại cửa hàng mà không nhập kho ngay. Khi xuất hàng, giá vốn bán có thể bằng 0 hoặc không chính xác, dẫn đến sai sót trong tính toán lãi gộp. Khi giá vốn hàng bán tăng cao, lãi lỗ & doanh thu sẽ không chính xác.
Dưới đây là cách Nobita Pro tính giá vốn bán hàng khi bán âm để bạn dễ hiểu…
Trong kho hiện tại, khi số lượng sản phẩm A là 0 và giá vốn trung bình là 100.000 đồng. Sau khi khách hàng bán âm 10 sản phẩm A, số lượng tồn kho A sẽ là -10 và giá vốn trung bình là 100.000 đồng. Khách hàng nhập thêm 20 sản phẩm A với giá nhập là 150.000 đồng. Khi đó, theo công thức tính giá vốn: Giá vốn trung bình = ((-10 100.000 + 20 150.000) / 10) = 200.000 đồng. Sau đó, khi khách hàng bán hàng, lãi lỗ sẽ được tính dựa trên giá vốn trung bình là 200.000 đồng.
Tuy nhiên, cách tính này sẽ làm giảm lãi thực tế của khách hàng một cách đáng kể.
Để giải quyết vấn đề này, trên phần mềm Nobita Pro, khi kho âm, giá vốn hàng bán sẽ luôn lấy giá nhập mới. Khi kho dương trở lại, lần nhập tiếp theo sẽ tính theo công thức trung bình như sau:
- Ví dụ 1: Kho có số lượng (Q): -6 và giá vốn (M): 10.000 đồng. Sau khi nhập thêm 2 sản phẩm với giá 8.000 đồng, thì số lượng là -4 và giá vốn là 8.000 đồng (lấy giá nhập mới). Tiếp tục nhập thêm 4 sản phẩm với giá 7.000 đồng, số lượng là 0 và giá vốn là 7.000 đồng (lấy giá nhập mới). Cuối cùng, nhập thêm 2 sản phẩm với giá 10.000 đồng, số lượng là 2 và giá vốn là 10.000 đồng (tính theo công thức).
- Ví dụ 2: Kho có số lượng (Q): -6 và giá vốn (M): 10.000 đồng. Sau khi nhập thêm 7 sản phẩm với giá 7.000 đồng, thì số lượng là 1 và giá vốn là 7.000 đồng (lấy giá nhập mới). Tiếp tục nhập thêm 2 sản phẩm với giá 10.000 đồng, số lượng là 3 và giá vốn là 9.000 đồng (tính theo công thức).
Sai quy trình trả hàng nhà cung cấp
Lỗi sai lệch giá vốn xảy ra khi trả lại một phần hàng hóa mua từ nhà cung cấp sau khi đã bán đi phần còn lại. Theo quy tắc kế toán, khi trả hàng cho nhà cung cấp, người kế toán kho cần điều chỉnh giá vốn của hàng bán theo phương pháp bình quân, nếu không thực hiện điều này thì giá vốn sẽ không chính xác.
Ví dụ: Sản phẩm A trong kho có tồn kho là 10 sản phẩm, giá vốn trung bình = 100.000đ. Khi nhập thêm 10 sản phẩm A với giá 200.000đ, tồn kho sẽ là 20 sản phẩm, giá vốn trung bình sẽ là 150.000đ. Sau đó bán 10 sản phẩm A, tồn kho còn lại là 10 sản phẩm, giá vốn trung bình vẫn là 150.000đ. Khi trả lại 5 sản phẩm, giá vốn trung bình sẽ là 150.000đ.
Nếu không điều chỉnh giá vốn khi trả hàng như vậy, thì giá vốn ghi nhận khi bán hàng sẽ không chính xác và doanh thu cũng sẽ bị ảnh hưởng.
Để giải quyết vấn đề này, phần mềm Nobita Pro sẽ tự động tính lại giá vốn bán hàng khi trả hàng cho nhà cung cấp, coi giá trị trả hàng là một phần của giá trị hàng mua trả lại, giảm giá trị khi hạch toán giá vốn hàng bán theo phương pháp bình quân.
Công thức tính khi trả hàng:
MAC = (A – B) / C
Trong đó:
- MAC: Giá vốn của sản phẩm được tính lại khi trả hàng cho nhà cung cấp
- A = Giá trị tồn kho trước khi trả lại = Số lượng tồn kho trước khi trả * Giá vốn trước khi trả
- B = Giá trị hàng mua trả lại = Số lượng trả lại * Giá trị hàng hoàn lại mỗi sản phẩm (không bao gồm thuế và phí)
- C = (Tồn kho trước khi trả – Số lượng trả lại)
Với những thông tin trên, Nobita Pro hy vọng sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về giá vốn hàng bán, cách tính và phân tích các trường hợp giá vốn bị tính sai để có phương án xử lý phù hợp.